Wat is systemisch werk en de werkwijze
Systemisch werk is een manier van kijken en werken die uitgaat van het idee dat jij niet los staat van je omgeving. Je maakt deel uit van verschillende systemen; gezin van herkomst, familie, werk, relaties of cultuur en al die systemen beïnvloeden wie je bent, hoe je je voelt en hoe je je gedraagt. Zonder dat je je daar altijd bewust van bent, kunnen er in deze systemen onzichtbare patronen en dynamieken ontstaan. Denk aan gevoelens van verantwoordelijkheid die je eigenlijk niet hoort te dragen, herhalende conflicten of het gevoel dat je niet helemaal op je plek bent. Door systemisch te kijken worden deze onbewuste dynamieken zichtbaar. Dat zorgt voor nieuwe inzichten en vaak ook voor beweging, verlichting en ruimte voor verandering.
Familieopstellingen
Een van de bekendste vormen van systemisch werk is de familieopstelling. Hierbij wordt jouw familiesysteem letterlijk in de ruimte zichtbaar gemaakt met behulp van representanten, dat kunnen mensen of symbolen zoals poppetjes of vloerankers zijn.
We starten met een kort gesprek over jouw vraag en achtergrond. Vervolgens kiezen we representanten voor familieleden of belangrijke elementen en plaatsen die in de ruimte. Wat er dan ontstaat is vaak verrassend en diepgaand: representanten kunnen gevoelens, gedachten of zelfs de neiging tot beweging ervaren. Dit geeft waardevolle informatie over de dynamiek in het systeem.
De inzichten die tijdens een opstelling naar voren komen helpen om hardnekkige patronen te doorbreken. Door het herkennen van wat er speelt kan er ontspanning ontstaan in het systeem en ontstaat er ruimte voor groei, heling en een vrijere manier van leven
De oorsprong van systemisch werk
Systemisch werk vindt zijn oorsprong onder andere bij Bert Hellinger en Virginia Satir.
Hellinger ontwikkelde de methode van familieopstellingen zoals we die nu kennen en breidde deze later uit naar organisatiesystemen. Inmiddels wordt systemisch werk wereldwijd toegepast in coaching, therapie, onderwijs en teamontwikkeling.
Wanneer een van deze principes verstoord raakt ontstaan er dynamieken.
Het systeem probeert dan een nieuw evenwicht te vinden, maar dat kan ten koste gaan van het welzijn van een individu binnen het systeem. Systemisch werk maakt deze verstoringen zichtbaar zodat herstel mogelijk wordt.
De drie basisprincipes van systemisch werk
Binnen elk systeem, of dat nu een familie is of een team, spelen drie fundamentele principes een rol:
Binding – Iedereen hoort erbij. Niemand mag worden buitengesloten
Ordening – Iedereen heeft zijn plek, vaak in een natuurlijke volgorde (bijvoorbeeld: ouders vóór kinderen)
Balans in geven en nemen – In gezonde relaties is er evenwicht tussen wat gegeven en ontvangen wordt
Wanneer een van deze principes verstoord raakt, ontstaan er dynamieken. Het systeem probeert dan een nieuw evenwicht te vinden, maar dat kan ten koste gaan van het welzijn van een individu binnen het systeem. Systemisch werk maakt deze verstoringen zichtbaar, zodat herstel mogelijk wordt.
Toepassingsvormen
Systemisch werk kan op verschillende manieren worden ingezet, afhankelijk van jouw vraag en voorkeur:
- Familieopstellingen (individueel of in een groep)
- Organisatieopstellingen (voor teams, bedrijven of leiderschapsvraagstukken)
- Individuele sessies met vloerankers, poppetjes of andere symbolen
- Gesprekken en oefeningen die systemische principes verhelderen

Belangrijke principes volgens Hellinger
Binding – Erbij horen
Iedereen in een systeem heeft recht op zijn of haar plek. Ook mensen die er niet meer zijn zoals overleden familieleden, miskramen of ex-partners. Wanneer iemand wordt buitengesloten kan dat later in het systeem tot verstrikkingen leiden.
Ordening – Rangorde
Er is een natuurlijke volgorde in systemen: ouders vóór kinderen, eerstgeborenen vóór later geborenen. Wanneer deze orde wordt verstoord ontstaat onbalans.
Balans in geven en nemen
Gezonde systemen kennen evenwicht. Wanneer iemand structureel meer geeft of neemt ontstaat er spanning.